مقاومت به انسولین چیست؟ چه علائم و عوارضی دارد + روش های درمان

انسولین، هورمونی است که در پانکراس تولید می‌شود و برای تنظیم سطح قند خون ضروری است. مقاومت به انسولین یک وضعیت پیچیده به شمار می‌رود که بدن آنطور که باید به انسولین پاسخ نمی‌دهد. چندین عامل ژنتیکی و سبک زندگی در ایجاد این بیماری نقش دارد. توضیح مقاومت انسولین چیست و درمان قطعی مقاومت به انسولین و عوارض آن در چند خط نمی‌گنجد؛ ما در این مقاله مورد مقاومت به انسولین، علائم، عوارض و روش‌های درمان آن را به‌طورکامل بررسی کرده‌ایم.

مقاومت به انسولین چیست؟

مقاومت به انسولین یک اختلال متابولیک است که در آن سلول‌های بدن به انسولین پاسخ نمی‌دهند. انسولین هورمونی است که توسط پانکراس تولید شده و به تنظیم قند خون کمک می‌کند. هنگامی که سلول‌ها به انسولین پاسخ نمی‌دهند، قند خون وارد سلول‌ها نمی‌شود و در خون باقی می‌ماند. در‌واقع در حالت مقاومت به انسولین، مقدار انسولین تولید‌شده از پانکراس در بدن، طبیعی و حتی بیشتر از مقدار موردنیاز بوده اما مشکل در پاسخ سلول‌ها به انسولین تولید شده است. به بیانی دیگر، در دیابت نوع 2، لوزالمعده انسولین را تولید می‌کند اما سلول‌های بدن نمی‌توانند استفاده‌ مناسبی از آن داشته باشند. در‌صورتی‌که مقاومت در برابر انسولین در مراحل ابتدایی درمان نشود، به دیابت نوع 2 منجر می‌شود.

در شرایط مقاومت به انسولین ابتدا کارایی هورمون انسولین کاهش می‌یابد، سپس سلول‌های بتای پانکراس فعالیت خود را افزایش می‌دهند تا با ترشح بیشتر انسولین، سطح قند خون را در محدوده طبیعی نگه‌دارند. در این حالت هایپرانسولینمیا (افزایش سطح انسولین خون) اتفاق می‌افتد. اما با ادامه روند مقاومت به انسولین، سلول‌های بتای پانکراس دچار فرسودگی شده و به‌تدریج ترشح انسولین کاهش می‌یابد و به دنبال آن، سطح قند خون افزایش‌یافته و علائم دیابت بروز می‌کند؛ حتی در مواردی به مصرف قرص قند خون نیاز خواهیم داشت.

عوامل تاثیر گذار در ابتلا به مقاومت به انسولین؛ شرایطی که احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد!

دانشمندان در حال تحقیق در مورد درک بهتر مکانیسم‌های سلولی ایجاد مقاومت به انسولین هستند. تا‌کنون چندین عامل که در روند ایجاد مقاومت به انسولین دخیل بوده، شناسایی‌ شده‌اند. بعضی از آن‌ها با سبک زندگی ناسالم ارتباط دارد. یکی از این عوامل، افزایش مقدار چربی خون است. مقدار بالا اسیدهای چرب آزاد در خون، سبب متوقف شدن پاسخ به انسولین در بدن می‌شود. عوامل دیگری که بر افزایش خطر ابتلا به مقاومت به تاثیر دارد، عبارت‌اند از:

• چاقی
• اضافه وزن
• عدم تحرک
• سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
• سن بالای 45 سال
• نژاد و قومیت
• مصرف برخی داروها، مانند داروهای کورتیکواستروئیدی
• استرس اکسیداتیو و التهاب افزایش یافته در بدن

برخی نژادها مانند نژاد سیاه‌پوست، اسپانیایی و آسیایی ریسک بالاتری در ابتلا به دیابت دارند. همچنین افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت داشته‌اند نیز بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. این افراد باید به دنبال پاسخ سوالاتی مثل چگونه دیابت را کنترل کنیم، چگونه مقاومت به انسولین را از بین ببریم و راه‌های پیشگیری از دیابت چیست، باشند و در راستای پیشگیری از این بیماری و بیماری قند، اقدامات موثری انجام دهند.

تشخیص بیماری؛ از کجا بفهمیم مقاومت به انسولین داریم؟

به گفته‌ی niddk (موسسه ملی دیابت و بیماری‌های کلیوی و گوارشی ایالات متحده آمریکا) اگرچه معمولاً در افراد مبتلا به مقاومت انسولین و پیش دیابت علائمی ظاهر نمی‌شود، اما در برخی افراد ممکن است نواحی خاصی از بدن مانند زیر بغل، اطراف گردن و پشت، تیره‌تر از حالت معمول باشد. پزشک می‌تواند با انجام آزمایش‌های خون، مقاومت به انسولین را تشخیص دهد. این آزمایشات شامل آزمایش‌های زیر هستند:

• آزمایش قند خون ناشتا
• آزمایش تحمل گلوکز
• آزمایش HOMA-IR

به‌طور‌کلی، مقدار قند خون و انسولین بالا، علائم کلیدی در مقاومت به انسولین هستند. اما علائم دیگری نیز مانند میزان چربی دور شکمی بالا، تری گلیسیرید بالای خون، میزان کلسترول HDL پایین و بیماری پوستی آکانتوز نیگریکانس نیز از دیگر زنگ هشدارها و علائم مقاومت به انسولین است که در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش مقاومت به انسولین پیشنهاد می‌شود. در صورتی‌که مقاومت به انسولین در بدن تشخیص داده شود، در بسیاری از موارد بدون نیاز به مراجعه به مراکز توزیع دارو و داروخانه‌ها و تهیه دارو  و فقط با انجام برخی پرهیزهای غذایی و حرکات ورزشی این بیماری بهبود می‌یابد.

عوارض مقاومت به انسولین؛ چرا درمان مقاومت انسولین مهم است؟

انسولین نحوه استفاده و ذخیره‌ی قند خون (گلوکز) در بدن را کنترل می‌کند. در واقع انسولین مثل کلیدی عمل کرده که به گلوکز اجازه می‌دهد وارد سلول‌های بدن شود. انسولین بخش مهمی از متابولیسم بدن را به عهده دارد. مقاومت به انسولین ممکن است منجر به بروز عوارض جدی سلامتی شود، از جمله:

• دیابت نوع 2
• بیماری قلبی و عروقی
• سکته مغزی
• بیماری کبد
• بیماری کلیوی
• برخی انواع سرطان
• گرفتگی عروق
• بیماری‌های کلیوی
• بیماری‌های کبدی
• سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
• آرتریت روماتوئید

تشخیص و درمان مقاومت انسولین از بروز بیماری‌های نام‌برده جلوگیری می‌کند. البته برخی از انواع مکمل به‌عنوان بهترین مکمل برای افراد دیابتی نیز وجود دارد که برای کمک به کاهش قند خون و جلوگیری از افزایش قند خون ناشی از مصرف غذاها، تجویز می‌شوند. در‌صورتی‌که میزان قند در خون بیش از حالت طبیعی و نرمال باشد، مصرف این مکمل‌ها پیشنهاد می‌شود.

درمان مقاومت به انسولین؛ راهی برای کنترل عوارض و پیشگیری از دیابت

با تشخیص به‌موقع شرایط مقاومت به انسولین، می‌توان عوارض این بیماری و خطر ابتلا به دیابت را کنترل کرد. درمان مقاومت به انسولین روی کاهش عوامل خطر و بهبود حساسیت سلول‌ها به انسولین متمرکز است. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اصلاح سبک زندگی
• تغییر رژیم غذایی و تغذیه سالم
• کاهش وزن
• افزایش فعالیت بدنی
• مصرف داروهای خاص

از بین بردن کامل مقاومت به انسولین احتمالاً غیر‌ممکن است و فرد باید همیشه احتیاط‌های لازم را داشته باشد، اما با انجام این روش‌های درمانی از تشدید بیماری و بروز عوارض آن مانند دیابت جلوگیری می‌شود.

چکاپ‌های دوره‌ای؛ راهی برای تشخیص به ‌موقع مقاومت انسولین

در این مقاله به سوالاتی مانند مقاومت به انسولین یعنی چه، از کجا بفهمیم مقاومت به انسولین داریم، علائم مقاومت به انسولین چیست و این بیماری چگونه درمان می‌شود، پاسخ دادیم. هنگامی که سلول‌ها به انسولین پاسخ ندهند، دچار مقاومت به انسولین می‌شویم. در‌صورتی‌که در مراحل اولیه از این بیماری جلوگیری نشود، به دیابت نوع 2 دچار خواهیم شد. چاقی، عدم تحرک، سابقه خانوادگی دیابت نوع 2 و به‌طور کلی افراد بالای 45 سال بیشتر از بقیه در معرض ابتلا به این بیماری هستند. مراجعه دوره‌ای به پزشک و انجام چکاپ، راهی برای تشخیص به‌موقع و درمان مقاومت انسولین است.