سندرم متابولیک چیست؟ 6 نشانه اصلی + نکات تشخیص

سندروم متابولیک ریسک ابتلا به بیماری‌های مختلف را در افراد افزایش می‌دهد؛ ازاین‌رو با مشاهده اولین نشانه‌های احتمالی از این بیماری باید برای تشخیص دقیق و کنترل علائم به پزشک مراجعه شود. سندرم متابولیک، اصطلاحی است که به مجموعه‌ای از عارضه فیزیولوژیکی اشاره دارد که خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته و دیابت نوع 2 را افزایش می‌دهند. این عارضه‌ها شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، اضافه وزن یا چاقی مرکزی، چربی‌های بالای خون و سطوح بالای کلسترول می‌شوند.

تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب سندرم متابولیک به کاهش خطر ابتلا به این بیماری‌های جدی کمک می‌کند. در این مقاله، به بررسی سندرم متابولیک، علائم آن، اهمیت تشخیص زودهنگام و روش‌های تشخیصی موجود خواهیم پرداخت. چند دقیقه به مطالعه این مطلب مفید اختصاص دهید تا بدانیم «سندرم متابولیک چیست».

سندروم متابولیک؛ مجموعه‌ای از شرایط پزشکی و زمینه‌ساز برای ابتلا به بیماری‌های مختلف

سندروم متابولیک عبارت است از گروهی از عارضه‌های فیزیولوژیکی که در صورت پیشامد همزمان، زمینه‌ساز ابتلا به بیماری‌های جدی هستند. این سندرم خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را به‌طور‌قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. عارضه‌های پیش‌آمده در سندرم متابولیک شامل افزایش فشار خون، سطح بالای قند خون، اضافه وزن یا چاقی، علائم چربی خون بالا مثل بالا بودن سطوح تری‌گلیسرید خون و پایین بودن سطح کلسترول خوب (HDL) می‌شود. افرادی که سه یا چند مورد از این شرایط را دارند، به‌عنوان افراد مبتلا به سندروم متابولیک شناخته می‌شوند.

علت دقیق سندروم متابولیک هنوز به‌طور‌کامل شناخته شده نیست؛ بااین‌حال چاقی، بی‌تحرکی، عدم تعادل انسولینی و ژنتیک، نقش مهمی در توسعه آن دارند. این سندرم بیشتر بین افرادی که سبک زندگی ثابت و کم‌تحرک دارند شایع‌تر است. داشتن رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات‌ها و چربی‌های ناسالم نیز مزید بر علت ابتلا به این سندرم شناخته می‌شوند. تشخیص سندروم متابولیک مستلزم انجام آزمایش‌های خونی متعدد و ارزیابی‌های پزشکی است تا وضعیت سلامت فرد به‌طور‌دقیق تعیین شود.

6 نشانه سندروم متابولیک؛ مهم‌ترین علائم این بیماری چیست؟

سندروم متابولیک از چندین نشانه و علامت تشکیل شده است که با هم، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهند. این نشانه‌ها و علائم هنگامی که با هم رخ می‌دهند، خطر ابتلا به دیگر شرایط سلامتی مانند کبد چرب، اختلالات خواب مانند آپنه خواب و حتی برخی از انواع سرطان را نیز بالا می‌برند. از‌این‌رو، تشخیص زودهنگام و مداخله مناسب برای مدیریت این شرایط می‌تواند به پیشگیری از توسعه بیماری‌های جدی و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. در این بخش به ۸ نشانه اصلی سندرم متابولیک اشاره می‌کنیم.

۱. افزایش فشار خون؛ یکی از علائم شایع در سندروم متابولیک

فشار خون بالا، که معمولاً بیشتر از ۱۳۰/۸۵ میلی‌متر جیوه است، یکی از نشانه‌های اصلی سندروم متابولیک است. فشار خون بالا به دیواره‌های عروق خونی فشار می‌آورد و خطر آسیب‌های قلبی را افزایش می‌دهد. در صورت مشاهده فشار خون بالا در بیمار حتما به پزشک مراجعه شود. اگر افزایش فشار خون به‌طور‌مکرر در طول روز اتفاق بیفتد، پزشک ممکن است به تجویز انواع دارو کنترل فشار خون بالا برای کنترل فشار خون اقدام کند. نوع و دوز دارو بر‌اساس شرح حال بیمار فقط توسط پزشک انجام خواهد شد.

۲. سطح بالای قند خون از نشانه‌های مهم سندرم متابولیک است

نشانه دیگر، سطح بالای قند خون است که ممکن است نشانه‌ای از مقاومت به انسولین یا دیابت نوع ۲ باشد. این شرایط زمینه‌ساز بیماری‌های قلبی است. برای تشخیص علت دقیق سندرم متابولیک و کنترل علائم این بیماری حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر نشانه‌های مقاومت به انسولین در بیمار دیده شود، پزشک باتوجه‌به شرایط بالینی بیمار برای تجویز انواع قرص کنترل قند اقدام خواهد کرد. تجویز انواع اسامی قرص قند با دوز معین فقط بر عهده پزشک است. مصرف خودسرانه این داروها با دوز دلخواه ممکن است افت شدید قند خون و کما را به همراه داشته باشد.

۳. چاقی مرکزی را در ابتلا به سندروم متابولیک جدی بگیرید

افزایش وزن یا چاقی، به‌ویژه هنگامی که چربی در ناحیه شکم تجمع یابد (دور کمر بیش از ۹۰ سانتی‌متر برای مردان و بیش از ۸۰ سانتی‌متر برای زنان)، یکی دیگر از نشانه‌های کلیدی است. چاقی زمینه‌ساز ابتلا به بسیاری از بیماری‌های محسوب می‌شود. معمولا افراد چاق در خطر بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع دو نسبت به سایر افراد قرار دارند. اگر به‌ دنبال چاقی فردی به بیماری‌های مختلف دچار شود، باید به پزشک مراجعه کند. پزشک برای کنترل وضعیت بیمار به تجویز دارو اقدام خواهد کرد. بیمار با تهیه دارو از داروخانه‌های تحت پوشش شرکت های پخش دارو، برای کنترل پیامدهای حاصل از افزایش وزن اقدام می‌کند.

۴. یکی از نشانه‌های سندرم متابولیک چیست؟ سطوح بالای تری‌گلیسرید

سطح تری‌گلیسرید بالا در خون، که بیشتر از ۱۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، خطر بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. سطوح پایین کلسترول HDL نیز از علائم دیگر این سندرم است. کلسترول “خوب” یا HDL که پایین‌تر از ۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای مردان و پایین‌تر از ۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای زنان باشد، می‌تواند به‌عنوان یک نشانه دیگر در نظر گرفته شود.

۵. مقاومت به انسولین؛ از علائم سندرم متابولیک برای ابتلا به دیابت نوع دو

وضعیتی که در آن سلول‌های بدن به انسولین واکنش نشان نمی‌دهند، این امر باعث می‌شود که پانکراس انسولین بیشتری تولید کند تا سطح قند خون را کنترل کند.

۶. التهاب و اختلال انعقادی؛ دو نشانه سندروم متابولیک که شیوع کمتری دارند

سطوح بالای مواد التهابی، مانند پروتئین واکنشی C، نشانه‌ای از سندروم متابولیک است. افراد مبتلا به سندروم متابولیک ممکن است سطوح بالاتری از فاکتورهای انعقادی خون مانند فیبرینوژن داشته باشند؛ این امر خطر لخته شدن خون و بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد. این افزایش در فاکتورهای انعقادی در‌نهایت به التهاب و مقاومت به انسولین موجود اضافه می‌شود؛ بنابراین فرد در برابر عوارض جدی‌تری قرار خواهد گرفت.

سندروم متابولیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص سندروم متابولیک مستلزم بررسی و ارزیابی دقیق وضعیت سلامت فرد توسط متخصصین بهداشت و درمان است. این فرآیند شامل گرفتن شرح حال کامل پزشکی، انجام معاینات فیزیکی و اجرای آزمایش‌های خونی می‌شود. در معاینه فیزیکی، پزشک معمولا اندازه‌گیری دور کمر را برای سنجش چاقی مرکزی انجام می‌دهد، زیرا این نوع چاقی یکی از مؤلفه‌های کلیدی سندروم متابولیک است. همچنین، فشار خون فرد در دو زمان مختلف اندازه‌گیری می‌شود تا وجود فشار خون بالا به‌طو‌مداوم اثبات شود.

آزمایش‌های خونی نقش حیاتی در تشخیص سندروم متابولیک دارند. این آزمایش‌ها شامل بررسی سطوح گلوکز ناشتا، تری‌گلیسرید، کلسترول کل و اجزای آن (از جمله HDL و LDL) است. برای تشخیص سندروم متابولیک، فرد باید حداقل سه از پنج معیار اصلی را داشته باشد: دور کمر بیش‌از‌حد معمول، سطح بالای تری‌گلیسرید، سطح پایین کلسترول HDL، فشار خون بالا و گلوکز ناشتا بالا. این معیارها به پزشکان کمک می‌کنند تا وجود سندروم متابولیک را تشخیص دهند و برنامه‌ریزی مناسب برای مدیریت و درمان آن را آغاز کنند.

برای تشخیص دقیق بیماری و استفاده از روش‌های درمانی به پزشک مراجعه کنید

تشخیص و مدیریت به موقع سندرم متابولیک از پیشرفت بیماری‌های قلبی، دیابت نوع 2 و سایر شرایط مرتبط با آن جلوگیری می‌کند. روش‌های تشخیصی متعددی برای این عارضه وجود دارد که برای ارزیابی دقیق وضعیت سلامت بیماران مورد‌استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها شامل آزمایش خون برای بررسی قند خون، چربی‌های خون، فشار خون و اندازه‌گیری دور کمر می‌شود.

علاوه‌بر روش‌های تشخیصی، تغییرات سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت وزن، نقش مهمی در پیشگیری و مدیریت سندرم متابولیک دارند. در‌نهایت، توجه به سلامت کلی و همکاری نزدیک با متخصصان بهداشت و درمان می‌تواند به افراد کمک کند تا از عواقب جدی این سندرم جلوگیری کنند. توجه داشته باشید که برای تشخیص علت اختلال در وضعیت جسمانی فرد فقط به پزشک مراجعه شود. مصرف خودسرانه داروهای کنترل‌کننده بیماری های عمومی باعث ایجاد عوارض جبرا‌ناپذیر در فرد خواهد شد.