ایسکمیک قلبی چیست و چه علائمی دارد؟ تشخیص، پیشگیری و درمان

طبق مطالعات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ایالات متحده آمریکا (CDC)، ایسکمیک قلبی یکی از اصلی‌ترین عوامل بروز حمله قلبی است. اگر می‌پرسید، ایسکمیک قلبی چیست؟ ایسکمیک یا ایسکمی قلبی وقتی اتفاق می‌افتد که عضله قلب جریان خون کافی دریافت نکند و در نتیجه دچار کمبود مواد مغذی و اکسیژن بشود. ایسکمی قلبی خطر مشکلات قلبی و عروقی را افزایش داده و ازجمله علائم شایع آن درد قفسه سینه و تنگی نفس است. اطلاعات کامل راجع‌به ایسکمی قلبی را در چند جمله نمی‌توان بیان کرد ازاین‌رو در ادامه به بررسی جامع ایسکمیک قلبی پرداختیم. اگر به‌دنبال پاسخی کامل برای سوال «ایسکمی قلبی چیست» هستید، مقاله پیش‌رو به شما کمک خواهد کرد.

ایسکمیک قلبی یکی از شایع‌ترین عوارض بیماری عروق کرونر قلب محسوب می‌شود

به بیماری ایسکمی قلبی، بیماری عروق کرونر قلب یا بیماری کرونری قلب نیز می‌گویند؛ زیرا این بیماری یکی از عوارض اصلی بیماری عروق کرونر قلب به‌شمار می‌رود. عروق کرونر، عروق خون‌رسان به عضله قلب هستند و به گرفتگی عروق خون‌رسان قلب، بیماری عروق کرونر یا کرونری قلب (CHD) می‌گویند. انسداد رگ‌های خون‌رسان قلب به‌علت تجمع رسوبات چربی (نام‌های دیگر چربی: پلاک – آتروما – کلسترول) در دیواره عروق کرونر قلب اتفاق می‌افتد و موجب باریک یا تنگ شدن رگ‌های قلب می‌شود.

در پی این انسداد و گرفتگی عروق کرونر، جریان خون به عضله قلب نمیرسد؛ در نتیجه اکسیژن و مواد مغذی بافت قلبی تامین نمی‌شود و قلب ضعیف خواهد شد. ازاین‌رو عضله قلب توانایی طبیعی خود را برای پمپاژ خون از دست خواهد داد. به این فرایند کاهش جریان خون در قلب، ایسکمی قلبی می‌گویند. اگر این بیماری زود تشخیص داده شود، پزشک ممکن است در کنار سایر انواع قرص قلب، نیترات‌ها را نیز برای باز کردن و به اصطلاح گشاد کردن عروق قلبی، بسته به شرایط و موقعیت بیمار تجویز کند. در واقع نیترات‌ها با گشاد و شل کردن رگ‌های خونی باعث افزایش جریان خون در عروق قلب و بهبود علائم ایسکمیک قلبی می‌شوند.

علائم بیماری ایسکمیک قلبی چیست؟

ایسکمیک قلبی همانند سایر بیماری‌های قلبی ممکن است قبل از تشخیص هیچ علائمی نداشته باشد. بااین‌حال شایع‌ترین علائم گرفتگی عروق کرونری درد قفسه سینه یا آنژین قلبی محسوب می‌شود. اگر نگران هستید که کدام درد قلب خطرناک است؟ یا کدام درد قلب را جدی بگیریم؟ باید بگوییم که هنگام درد طاقت‌فرسا قفسه سینه و نفس‌نفس زدن‌های شدید، فورا با اورژانس تماس بگیرید؛ زیرا ممکن است این درد نشانه‌ای از حمله قلبی یا آنژین قلبی باشد. در ادامه برخی از علائم رایج ایسکمیک قلبی را شرح می‌دهیم.

آنژین قلبی؛ یکی از اصلی‌ترین علائم گرفتگی عروق کرونری قلب

وقتی یک یا چند شریان کرونر مسدود می‌شوند، درد شدید قفسه سینه (آنژین قلبی) اتفاق می‌افتد. آنژین قلبی اغلب هنگام فعالیت‌های بدنی سنگین مثل ورزش یا شرایط استرس‌زای شدید اتفاق می‌افتد. برخی از علائم آنژین قلبی به این شرح است:

• درد قفسه سینه شدید به‌خصوص در مرکز قفسه سینه
• درد در سایر قسمت‌های بدن مثل بازوها، گردن، شانه و فک
• علائم شبیه به سوءهاضمه مثل احساس سنگینی، درد و ناراحتی در معده

علائم آنژین قلبی با استراحت یا مصرف داروهای حاوی نیترات (تجویز شده با صلاحدید پزشک) معمولا در کمتر از 10 دقیقه تسکین پیدا می‌کنند. نکته بسیار مهم درباره داروهای مرتبط با قلب که چه توسط شرکت پخش دارو تهران چه سایر استان‌های کشور در داروخانه‌ها توزیع می‌شود، عدم در دسترس قرار گرفتن این داروها به بیماران بدون نسخه پزشک است. پس در صورت ابتلا به هریک از این علائم حتما در اولین فرصت به پزشک قلب مراجعه کنید.

حمله قلبی؛ خطرناک‌ترین علامت بیماری ایسکمیک قلبی

زمانی که همه رگ‌های کرونر قلب مسدود می‌شوند، حمله یا سکته قلبی اتفاق خواهد افتاد. در صورت عدم درمان بلافاصله، حمله‌های قلبی خطر کشندگی خواهند داشت و در طولانی‌مدت باعث آسیب به عضله قلب می‌شوند. به‌طورکلی علائم حمله قلبی شبیه به علائم آنژین قلبی هستند با این تفاوت که به شکل شدیدتر یا خطرناک‌تر اتفاق می‌افتند. هنگام حمله قلبی احتمال بروز این علائم وجود دارد:

• احساس درد در قفسه سینه اما شدیدتر از آنژین قلبی
• گرفتگی رگ lad قلب
• انتقال درد از سمت سینه به بازو، فک، گردن، شانه و کمر
• ضربان قلب بسیار سریع
• سرگیجه و سبکی سر (ضعف ناگهانی و غش کردن)
• تنگی نفس (نفس‌نفس زدن شدید)
• حالت تهوع و استفراغ
• عرق سرد
• علائم شبیه به سوءهاضمه مانند درد، سوزش و ناراحتی در معده و سنگینی قفسه سینه

برخلاف آنژین قلبی، علائم حمله قلبی در هر زمان حتی در حال استراحت هم اتفاق می‌افتد. ازجمله عواملی که باعث تمایز حمله قلبی از آنژین قلبی می‌شود، بی تاثیر بودن قرص‌های مسکن یا حاوی نیترات در تسکین درد قلب است. اگر درد قلب بیشتر از 15 دقیقه طول کشید، هرچه سریع‌تر با اورژانس تماس بگیرید.

نارسایی قلبی؛ داشتن قلب ضعیف از علائم بیماری عروق کرونر است

وقتی قلب توانایی پمپاژ خون را به علت انسداد عروق کرونر از دست می‌دهد، خون و مایعات جمع شده داخل رگ‌ها به ریه بازگردانده و تنفس فرد دشوار می‌شود که به آن نارسایی قلبی می‌گویند. علائم نارسایی قلب بدین شکل است:

• تنگی نفس در حال فعالیت یا حتی دراز کشیدن
• خستگی و ضعف
• ورم پا و تورم در مچ پا
• تپش قلب
• سرفه مداوم یا خس‌خس سینه همراه با مخاط خونی سفید یا صورتی
• تورم در ناحیه شکم
• افزایش وزن سریع به دلیل تجمع مایعات

با تشخیص و تجویز پزشک در کنار سایر روش‌های درمانی، داروهای لیزینوپریل و قرص الپیدو 50 نیز استفاده می‌شوند تا نارسایی قلبی ناشی از پمپاژ ضعیف خون در قلب برطرف شود. البته توجه داشته باشید که تجویز این داروها تنها راه درمان برای نارسایی قلبی نیستند. بلکه با توجه به شرایط بیمار ممکن است تجویز پزشک متفاوت باشد.

آریتمی قلبی؛ یکی دیگر از علائم ایسکمی قلبی

آریتمی یا ریتم و روند غیرطبیعی قلب یکی دیگر از علائم و عوارض بیماری ایسکمیک قلبی محسوب می‌شود. انسداد یا گرفتگی شدید یکی از عروق کرونر قلب منجر به آریتمی از نوع خطرناک و کشنده می‌شود. علائم آریتمی قلبی ممکن است از بین موارد زیر باشد:

• احساس درد در قفسه سینه
• عدم تمرکز کافی و یا حالت گیجی
• احساس خستگی و سرگیجه
• تپش قلب شدید و تنگی نفس
• عدم توانایی در انجام فعالیت‌های ورزشی ساده
• غش کردن
• تعریق غیرعادی

نرمال نبودن ریتم ضربان قلب به معنی ضربان خیلی شدید، خیلی آهسته یا بسیار نامنظم است که به دلیل پمپاژ نشدن مناسب خون در قلب به وجود می‌آید.

نحوه تشخیص ایسکمیک قلبی؛ معاینه بالینی و آزمایش‌های تخصصی

پزشکان برای تشخیص ایسکمی قلبی ابتدا سوابق درمانی و سبک زندگی بیمار را چک می‌کنند و سپس معاینه بالینی انجام می‌دهند. در معاینه بالینی برای بررسی و ارزیابی علائم بیماری عروق کرونر قلب، آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، چربی و فشارخون تجویز می‌شود. در نهایت پزشک متخصص برای اطمینان از صحت تشخیص، تعدادی آزمایش و تست‌های تخصصی را نیز تجویز می‌کند. این آزمایش‌های تخصصی عبارت‌اند از:

• کاتتریزاسیون قلبی برای بررسی انسداد عروق
• اکوکاردیوگرام برای بررسی نحوه پمپاژ خون و تشخیص نواحی آسیب‌دیده قلب
• الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب (EKG) برای ارزیابی و بررسی فعالیت الکتریکی قلب
• تست ورزش برای بررسی نحوه عملکرد قلب در حین فعالیت‌های سنگین
• آنژیوگرافی عروق کرونر برای ارائه تصویر دقیق از جریان رگ‌های خونی قلب

همچنین اسکن MRI، سی‌تی‌اسکن و سایر آزمایش‌های تخصصی برای بررسی ساختار و عملکرد قلب انجام می‌شود.

چگونه از ابتلا به ایسکمیک قلبی پیشگیری کنیم؟

داشتن سبک زندگی سالم باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی مانند بیماری کرونری قلب می‌شود. سبک زندگی سالم شامل ورزش منظم، پرهیز از مصرف دخانیات، کنترل وزن بدن، رژیم غذایی سالم و کنترل سطح کلسترول، فشار و قند خون است. بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت ازجمله دلایل رایج ابتلا به ایسکمی قلبی یا عروق کرونر به شمار می‌روند. با رعایت همین چند نکته کوچک، می‌توانید تا حد قابل‌توجهی از ابتلا به گرفتگی عروق کرونر قلب پیشگیری کنید.

درمان بیماری عروق کرونر قلب وابسته به نوع و شدت بیماری اسکمی قلب است

درمان بیماری ایسکمیک قلبی فقط بعد از تشخیص نوع و شدت آن توسط پزشک متخصص قابل‌انجام است. به‌عنوان مثال درمان ایسکمی خفیف قلبی ممکن است با رعایت سبک زندگی سالم و مصرف تعدادی دارو تجویز‌شده توسط پزشک، میسر شود؛ اما برای درمان بیماری عروق کرونر نوع حاد و مزمن، ممکن است درمان‌های تهاجمی‌تر و به شکل جراحی مانند آنژیوپلاستی و جراحی بای‌پس عروق کرونری، بنا به وضعیت بیمار و صلاحدید پزشک متخصص قلب، نیاز باشد. پس اگر می‌پرسید «آیا گرفتگی رگ قلب با دارو برطرف میشود» پاسخ آن فقط به تشخیص و صلاحدید پزشک داده می‌شود. در نتیجه از اقدام هرگونه خوددرمانی بدون مشورت با پزشک متخصص قلب، خودداری کنید.

برای درمان بیماری ایسکمیک قلبی بدون مشورت با پزشک اقدامی انجام ندهید

در این مطلب به بررسی جامعی از بیماری ایسکمیک قلبی، علت ابتلا، علائم، راه‌های تشخیص و روش‌های درمانی این بیماری پرداختیم. علت شایع ایسکمی قلبی، گرفتگی و بیماری عروق کرونر قلب است. در نتیجه علائم و راه‌های درمان آن‌ها ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند. از جمله علائم بیماری کرونری قلب، تنگی نفس، ضربان نامنظم قلب، درد شدید در قسمت قفسه سینه و امتداد آن در قسمت‌های دیگر بدن و احساس ضعف و سرگیجه شدید به‌شمار می‌رود. نکته مهم هنگام اقدام برای درمان ایسکمیک قلبی، مراجعه به پزشک برای تشخیص و ارائه راهکار اصولی برای درمان ایسکمی قلبی است. هشدار می‌دهیم به‌هیچ‌عنوان بدون مشورت با پزشک و صلاحدید او اقدام به خوددرمانی و مصرف داروهای قلبی نکنید.