نوروپاتی دیابتی چیست؟ علائم، تشخیص و درمان قطعی نوروپاتی

انجمن دیابت آمریکا (ADA) توصیه می‌کند که افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید بلافاصله پس از تشخیص و افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید پنج سال پس از تشخیص، برای بررسی نوروپاتی دیابتی تحت غربالگری قرار گیرند؛ زیرا نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی ناشی از دیابت بوده که ممکن است تا ۵۰٪ از افراد مبتلا به دیابت را تحت تاثیر قرار دهد. اما می‌توان با مدیریت مداوم قند خون و اتخاذ یک سبک زندگی سالم، از بروز آن جلوگیری کرده یا روند پیشرفت آن را کند کرد.

در این مطلب به شما می‌گوییم علائم نوروپاتی دیابتی چیست و درمان نوروپاتی چقدر طول میکشد. اگر شما نیز مبتلا به دیابت هستید و در مورد این عارضه اطلاعاتی ندارید، این مقاله راهنمای خوبی برای شما است. 

نوروپاتی دیابتی چیست؟

نوروپاتی دیابتی (Diabetic neuropathy) یکی از عوارض شایع دیابت است که به دلیل آسیب به اعصاب محیطی ناشی از قند خون بالا رخ می‌دهد. این بیماری نواحی مختلفی از بدن را درگیر می‌کند، اما معمولا بیشترین تاثیر را روی پاها، دست‌ها و اندام‌های داخلی دارد. اگر شما هم به دیابت مبتلا هستید و دچار بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن، درد یا ضعف عضلانی شده‌اید، ممکن است نشانه‌هایی از نوروپاتی دیابتی داشته باشید.

معرفی انواع بیماری نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی یک بیماری عصبی پیشرونده است که به دلیل افزایش قند خون، باعث آسیب به اعصاب محیطی، حسی، حرکتی و خودکار بدن می‌شود. این عارضه بسته به نوع عصب درگیر، علائم متفاوتی ایجاد می‌کند؛ شناخت انواع نوروپاتی دیابتی به شما کمک می‌کند تا علائم خود را بهتر درک کرده و روش‌های درمانی موثرتری را دنبال کنید:

• نوروپاتی محیطی (Peripheral Neuropathy): شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی که باعث بی‌حسی، درد، سوزن‌سوزن شدن و ضعف عضلانی در پاها و دست‌ها می‌شود.
• نوروپاتی اتونوم (Autonomic Neuropathy): نوعی نوروپاتی که اعصاب کنترل‌کننده عملکردهای غیرارادی بدن مانند فشار خون، ضربان قلب، گوارش و عملکرد مثانه و جنسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• نوروپاتی حرکتی (Motor Neuropathy): در این نوع نوروپاتی، اعصابی که مسئول کنترل عضلات هستند آسیب می‌بینند که باعث ضعف عضلانی، تغییر شکل پاها (مانند انگشت چکشی) و مشکلات تعادلی می‌شود.
• نوروپاتی حسی (Sensory Neuropathy): این نوع نوروپاتی اعصاب مسئول حس درد، دما و لمس را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود فرد درد یا زخم‌ها را احساس نکند که خطر زخم‌های دیابتی را افزایش می‌دهد.
• نوروپاتی پروگزیمال (Proximal Neuropathy یا Diabetic Amyotrophy): یک نوع نادر اما شدید نوروپاتی که معمولا در ران، باسن یا لگن رخ می‌دهد و باعث درد شدید و ضعف عضلانی در یک سمت بدن می‌شود.
• نوروپاتی کانونی (Focal Neuropathy یا Mononeuropathy): نوروپاتی دیابتی چشم یا کانونی، فقط یک عصب خاص آسیب می‌بیند که معمولا در صورت، دست، پا یا چشم‌ها رخ می‌دهد و باعث دوبینی، افتادگی پلک یا درد ناگهانی می‌شود.

! توجه: برخی افراد ممکن است ترکیبی از انواع نوروپاتی را داشته باشند که مدیریت علائم را چالش‌برانگیزتر می‌کند؛ از‌این‌رو تشخیص زودهنگام و کنترل قند خون از طریق انواع قرص قند (تحت نظر پزشک) کلید پیشگیری از پیشرفت این عارضه است.

علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟

اگرچه علائم نوروپاتی دیابتی بسته به نوع اعصاب درگیر متفاوت هستند، اما برخی از علائم کلی و رایج در بیشتر بیماران مشاهده می‌شوند. این علائم به‌تدریج ظاهر می‌شوند و اگر قند خون کنترل نشود، شدت آن‌ها افزایش می‌یابد:

• بی‌حسی و کاهش حس لمس، درد و دما
• احساس گزگز، سوزن‌سوزن شدن یا سوزش، به‌ویژه در پاها و دست‌ها
• درد تیر‌کشنده یا سوزشی که در شب بدتر می‌شود
• ضعف عضلانی که بر توانایی حرکت تأثیر می‌گذارد
• کاهش تعادل و افزایش خطر زمین خوردن
• زخم‌های پا که ممکن است بدون درد باشند و دیر بهبود پیدا کنند
• کاهش یا افزایش غیرطبیعی تعریق، مخصوصا در پاها
• افت فشار خون هنگام ایستادن که باعث سرگیجه و حتی غش می‌شود
• دوبینی یا مشکلات بینایی ناشی از آسیب اعصاب چشم
• احساس درد یا گرفتگی ناگهانی در ران، باسن یا پاها

این علائم ممکن است به‌تدریج پیشرفت کنند؛ بنابراین تشخیص زودهنگام و کنترل قند خون و مصرف انواع قرص اعصاب (تحت نظر پزشک) برای پیشگیری از عوارض شدید بسیار حیاتی است. اگر متوجه هر یک از این علائم شدید، حتما با پزشک مشورت کنید.

بررسی علت ایجاد نوروپاتی دیابتیک 

نوروپاتی دیابتی ناشی از آسیب تدریجی به اعصاب محیطی به دلیل قند خون بالا در طولانی‌مدت است. در ادامه به دلایل اصلی ایجاد این عارضه می‌پردازیم:

1. قند خون بالا و آسیب عصبی
2. استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن
3. کاهش عملکرد انسولین و مقاومت به انسولین
4. کاهش جریان خون به اعصاب
5. سایر عوامل تشدید‌کننده نوروپاتی دیابتی:

• کنترل ضعیف قند خون
• فشار خون بالا و کلسترول بالا
• چاقی و اضافه‌وزن
• سیگار کشیدن و مصرف الکل
• کمبود ویتامین‌های گروه B، به‌ویژه B12
• مصرف برخی داروهای خاص مانند داروهای شیمی‌درمانی

هرچه مدت‌زمان ابتلا به دیابت بیشتر باشد و قند خون کنترل نشود، احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی افزایش می‌یابد؛ بنابراین، مدیریت صحیح قند خون با استفاده از داروهایی همچون سینوریپا (طبق دستور و تجویز پزشک) و تغییر سبک زندگی کلید اصلی پیشگیری از این بیماری است.

عوارض بیماری نوروپاتی دیابتی؛ آیا نوروپاتی دیابتی خطرناک است؟

بله، نوروپاتی دیابتی می‌تواند بسیار خطرناک باشد، به‌ویژه اگر کنترل نشود. این بیماری در ابتدا ممکن است تنها با بی‌حسی یا درد خفیف ظاهر شود، اما با گذشت زمان و عدم مدیریت قند خون، منجر‌به عوارض جدی از جمله موارد زیر شود: 

• زخم‌های دیابتی و عفونت‌های جدی
• خطر قطع عضو (آمپوتاسیون) به دلیل زخم‌های مزمن
• مشکلات تعادلی و افزایش خطر سقوط و شکستگی
• آریتمی یا ایست قلبی
• مشکلات گوارشی مانند یبوست، اسهال و تاخیر در تخلیه معده
• مشکلات ادراری، مانند بی‌اختیاری ادرار یا عدم تخلیه کامل مثانه
• اختلالات جنسی، شامل اختلال نعوظ در مردان و خشکی واژن و کاهش میل جنسی در زنان
• افزایش خطر مرگ در بیماران مبتلا به دیابت و نوروپاتی شدید

با کنترل قند خون، پیگیری منظم پزشکی و مصرف برخی داروهای موثر مانند لوکستا، می‌توان از بسیاری از این عوارض و همچنین دردهای عصبی ناشی از نوروپاتی، پیشگیری کرد یا آن‌ها را به تأخیر انداخت. البته برای مصرف این داروها و همچنین اطلاع از بهترین زمان مصرف قرص لوکستا حتما باید با پزشک خود مشورت کنید. 

آشنایی با روش‌های تشخیص نوروپاتی دیابتی

​تشخیص نوروپاتی دیابتی شامل مراحل مختلفی است که به شناسایی آسیب‌های عصبی ناشی از دیابت کمک می‌کند. این روش‌ها عبارت‌اند از:​

تشخیص زودهنگام و دقیق نوروپاتی دیابتی برای پیشگیری از عوارض جدی مانند زخم‌های پای دیابتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران بسیار مهم است.​

آیا بیماری نوروپاتی درمان دارد؟ روش‌های درمان قطعی نوروپاتی

نوروپاتی دیابتی درمان قطعی ندارد، اما قابل‌کنترل است و با روش‌های مناسب می‌توان پیشرفت بیماری را کند کرد، علائم را کاهش داد و کیفیت زندگی بیمار را بهبود بخشید. کلید اصلی درمان، کنترل قند خون و جلوگیری از آسیب بیشتر به اعصاب است. علاوه‌بر این، داروها، تغییر سبک زندگی و روش‌های درمانی مکمل (فیزیوتراپی، طب سوزنی و تحریک الکتریکی عصب) نیز نقش مهمی در کاهش علائم دارند؛ بنابراین اگر شما یا یکی از عزیزانتان مبتلا به این بیماری هستید، مشورت با پزشک و پیروی از یک برنامه درمانی منظم بسیار مهم است.

درمان نوروپاتی چقدر طول می‌کشد؟

مدت‌زمان درمان نوروپاتی دیابتی به شدت بیماری و میزان کنترل قند خون بستگی دارد. اگر نوروپاتی خفیف باشد و بیمار به‌موقع اقدامات درمانی را شروع کند، علائم ممکن است در طی ۶ ماه تا یک سال کاهش یابند. اما در موارد شدیدتر، مدیریت علائم ممکن است سال‌ها طول بکشد و در برخی موارد، فقط می‌توان با مصرف برخی داروها نظیر لاکوزامید یونیماید از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد. البته درمان دارویی حتما باید تحت نظر پزشک و براساس دستور ایشان صورت گیرد. 

طول عمر بیماران نوروپاتی چقدر است؟

طول عمر بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی به شدت بیماری، میزان کنترل قند خون و پیشگیری از عوارض بستگی دارد. اگر دیابت و نوروپاتی به‌درستی مدیریت شوند، بیمار می‌تواند زندگی طولانی و با‌کیفیتی داشته باشد. اما در صورت درمان نشدن، خطر عوارض جدی مانند زخم‌های دیابتی، عفونت‌های مزمن، بیماری‌های قلبی و حتی مرگ زودرس افزایش می‌یابد. 

آیا نوروپاتی دیابتی برگشت‌پذیر است؟

در مراحل اولیه، نوروپاتی دیابتی تا حدی قابل‌بهبود است، به شرطی که قند خون کنترل شود و درمان‌های مناسب به‌موقع انجام شوند. اما اگر آسیب عصبی شدید باشد، امکان بازگشت عملکرد کامل اعصاب بسیار کم است. بااین‌حال، مدیریت صحیح دیابت، مصرف داروهای مناسب و تغییر سبک زندگی به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیشتر بیماری کمک کند.

پیشگیری، کلید درمان و جلوگیری از پیشرفت نوروپاتی دیابتی است!

نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی اما قابل‌کنترل است که با مدیریت صحیح قند خون، تغییر سبک زندگی و درمان‌های مناسب می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد. تشخیص زودهنگام و مراقبت منظم پزشکی به بیماران کمک می‌کند تا از عوارضی مانند زخم‌های دیابتی، عفونت‌های مزمن و مشکلات حرکتی پیشگیری کنند؛ همچنین استفاده از داروهای موثر و تامین منظم آن‌ها نقش مهمی در کاهش علائم دارد. ازاین‌رو، دسترسی آسان بیماران به داروهای مورد‌نیاز از طریق داروخانه‌ها و نمایندگی پخش دارو، اهمیت ویژه‌ای دارد. اگر دیابت دارید، پایش مداوم سلامت خود و رعایت نکات مراقبتی را جدی بگیرید تا کیفیت زندگی خود را حفظ کرده و از مشکلات جدی نوروپاتی دیابتی جلوگیری کنید.