تب کودکان؛ علت قطع نشدن تب در کودکان چیست؟

براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از 50 درصد از موارد مراجعه کودکان به پزشکان عمومی در سال‌های اخیر مرتبط با علائم تب بوده است. تب ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند عفونت‌های ویروسی، باکتریایی، واکنش‌های دارویی و حتی بیماری‌های خودایمنی باشد. شناخت دقیق علت قطع نشدن تب در کودکان و مدیریت صحیح آن، نقشی اساسی در بهبود سلامت کودکان دارد و از بروز عوارض احتمالی جلوگیری می‌کند.

این مطلب از شرکت پخش دارو آدوراطب با بررسی جامع علت قطع و وصل شدن تب در کودکان، به شایع‌ترین دلایل از جمله عفونت‌های تنفسی، ویروسی و باکتریایی، واکنش‌های دارویی و بیماری‌های التهابی پرداخته و راهکارهای تشخیصی و درمانی مناسب را براساس شواهد علمی و معتبر ارائه می‌دهد.

علت قطع نشدن تب کودک ناشی از عفونت تنفسی است

عفونت‌های تنفسی در کودکان از شایع‌ترین بیماری‌ها و علائم سرماخوردگی شدید هستند که علت قطع نشدن تب در کودکان نیز به شمار می‌روند. این عفونت‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی: این عفونت‌ها شامل سرماخوردگی، آنفولانزا، التهاب گوش میانی و سینوزیت می‌شوند و علائمی مانند تب، سرفه، گلودرد، آبریزش یا گرفتگی بینی و خستگی و بی‌حالی را به همراه دارد. 
2. عفونت‌های دستگاه تنفسی تحتانی: این عفونت‌ها شامل برونشیت، برونشیولیت و ذات‌الریه (پنومونی) می‌شوند و علائمی مانند تب بالا، سرفه‌های خلط‌دار، تنگی نفس، خس‌خس سینه و کاهش اشتها را به همراه دارد.

برای کنترل تب در کودکان مبتلا به عفونت‌های تنفسی، باید از کم‌آبی بدن جلوگیری شود و به‌صورت‌مرتب آنتی‌بیوتیک مصرف شود. در‌صورت تداوم تب بیشتر از سه روز در کودکان یا بروز علائم نگران‌کننده مانند تنگی نفس، مراجعه به پزشک ضروری است.

عفونت ویروسی؛ اصلی‌ترین دلایل قطع نشدن تب و لرز در کودکان

عفونت‌های ویروسی زمانی رخ می‌دهند که یک ویروس وارد بدن شده و شروع به تکثیر کند و منجر‌به واکنش ایمنی بدن شود. تب در این زمینه به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی طبیعی بدن رخ می‌دهد که هدف آن ایجاد محیطی نامناسب برای ویروس و فعال کردن سلول‌های ایمنی است. نمونه‌هایی از بیماری‌های ویروسی ایجاد‌کننده تب بیشتر از سه روز در کودکان عبارت‌اند از:

• سرماخوردگی (راینوویروس، کروناویروس)
• آنفولانزا
• رزولا (ویروس هرپس انسانی نوع ۶ یا ۷)
• آبله مرغان (ویروس واریسلا-زوستر)

زمانی که تب اطفال بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد و بیش از ۳ تا ۵ روز، همراه با علائمی مانند بی‌حالی، مشکل در تنفس، استفراغ مداوم یا کم‌آبی بدن بدن باشد، باید حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرد. پزشک پس از معاینه فرزندتان، از لیست داروهای اطفال، داروهایی تب‌بر و آنتی بیوتیک برای کودک تجویز خواهد کرد. 

عفونت‌های باکتریایی؛ علت تب های مکرر در کودکان

عفونت‌های باکتریایی زمانی رخ می‌دهند که باکتری‌های بیماری‌زا وارد بدن شده، تکثیر یافته و باعث بیماری شوند. تب یک علامت شایع عفونت‌های باکتریایی است که به دلیل واکنش سیستم ایمنی به عفونت ایجاد می‌شود. باکتری‌ها ممکن است به بافت‌ها یا جریان خون بدن کودکان حمله کنند (باکتریمی) و سموم (اندوتوکسین‌ها یا اگزوتوکسین‌ها) ترشح کنند. این سموم باعث تحریک سیستم ایمنی شده و التهاب و تب ایجاد می‌کنند؛ بدین‌ترتیب عفونت‌های باکتریایی را می‌توان علت قطع نشدن تب در کودکان به شمار آورد. انواع عفونت‌های باکتریایی ایجادکننده تب عبارت‌اند از: 

• گلودرد چرکی (فارنژیت استرپتوکوکی)
• عفونت‌های گوش (اوتیت میانی)
• عفونت‌های دستگاه ادراری (UTIs)
• ذات‌الریه (پنومونی)

عفونت‌های باکتریایی در کودکان نیاز به درمان فوری با آنتی‌بیوتیک‌ها از جمله شربت تب بر کودکان، برای از بین بردن عامل بیماری‌زا دارند. انتخاب آنتی‌بیوتیک برای درمان تب کودک، به محل عفونت، پاتوژن مشکوک یا تأییدشده و عوامل فردی بیمار (مانند آلرژی، سن) بستگی دارد.

رویش دندان؛ علت تب بیش از 5 روز در کودکان

روییدن دندان که فرآیند رشد دندان‌های شیری کودک از طریق لثه‌ها است، یک مرحله طبیعی از رشد بوده و معمولاً بین ۶ تا ۲۴ ماهگی رخ می‌دهد؛ بنابراین علت قطع نشدن تب کودک یک ساله را نیز ممکن است ناشی از رویش دندان‌ها باشد. لازم به ذکر است یک مطالعه که در سال ۲۰۰۰ در Pediatrics منتشر شد، نشان داد که علائمی مانند افزایش جویدن، ترشح بزاق، مالش لثه و افزایش خفیف دمای بدن با روییدن دندان همراه هستند. 

همچنین، یک متاآنالیز در سال ۲۰۱۶ در مجله Pediatrics تاکید کرد که روییدن دندان ممکن است باعث افزایش خفیف دما شود، اما تب ایجاد نمی‌کند. این مطالعه هشدار داد که نسبت دادن تب قابل‌توجه به روییدن دندان ممکن است منجر‌به تشخیص اشتباه و تاخیر در شناسایی علت اصلی تب شود.

اگر نوزادی دمای بدنش بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد باشد، به‌ویژه اگر با علائمی مثل بی‌حالی، کاهش اشتها یا تحریک‌پذیری همراه باشد، ضروری است که یک ارزیابی پزشکی کامل انجام شود تا عفونت‌های احتمالی یا مشکلات دیگر مانند سرما خوردگی کودکان رد یا بررسی شوند.

واکسیناسیون؛ یکی از رایج‌ترین علل تب اطفال

واکسن‌ها با معرفی آنتی‌ژن‌ها – اجزای عوامل بیماری‌زا و امراض اطفال مانند میکروب‌های غیرفعال، موجودات تضعیف‌شده یا قطعات خاصی مانند پروتئین‌ها یا پلی‌ساکاریدها – به بدن عمل می‌کنند. این آنتی‌ژن‌ها غیربیماری‌زا بوده اما برای تحریک سیستم ایمنی بدن کافی هستند تا بتوانند عوامل بیماری‌زا را در آینده شناسایی کرده و با آن‌ها مقابله کنند. فعال‌سازی سیستم ایمنی منجر‌به آزادسازی سایتوکاین‌های التهابی (مولکول‌هایی که ایمنی و التهاب را تنظیم می‌کنند) می‌شود. این سایتوکاین‌ها بر هیپوتالاموس، مرکز تنظیم دمای مغز، تأثیر گذاشته و باعث افزایش دمای بدن می‌شوند که به‌عنوان تب خفیف شناخته می‌شود.

این افزایش خفیف دما معمولاً طی ۱۲ ساعت پس از واکسیناسیون رخ می‌دهد و ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد. تب بخشی طبیعی از پاسخ‌های ایمنی است و شواهدی ارائه می‌دهد که سیستم ایمنی به واکسن پاسخ می‌دهد و در برابر ویروس یا باکتری هدف از بدن محافظت می‌کند. اما اگر تب شکمی کودکان بیش از ۳۹ درجه سانتی‌گراد باشد یا با علائم شدیدی مانند ناراحتی قابل‌توجه، گریه مداوم در کودکان، یا علائم واکنش آلرژیک (مانند دشواری در تنفس، تورم صورت یا گلو) همراه باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

علت قطع و وصل شدن تب در کودکان؛ بیماری‌های خودایمنی یا التهابی

علت قطع نشدن تب در کودکان ممکن است به بیماری‌های خودایمنی و التهابی مانند آرتریت ایدیوپاتیک جوانان (JIA) و لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE) مرتبط باشد. این شرایط باعث حمله سیستم ایمنی به بافت‌های بدن شده و منجر‌به التهاب گسترده می‌شود. در نوع سیستمیک JIA، تب بیش از ۵ روز در کودکان با افزایش روزانه دما تا ۳۹ درجه سانتی‌گراد همراه است و ممکن است با راش‌های صورتی‌رنگ و التهاب اندام‌های داخلی همراه باشد. در SLE نیز تب یکی از علائم اصلی بوده که اغلب ناشی از التهاب یا عفونت هم‌زمان است و با خستگی، درد مفاصل و راش‌های پوستی همراه خواهد بود.

علت تب‌های مکرر در کودکان مبتلا به این بیماری‌ها به تولید بیش از حد سایتوکاین‌های التهابی و اختلال در تنظیم سیستم ایمنی بازمی‌گردد. این فرآیند دمای بدن را از طریق تأثیر بر هیپوتالاموس افزایش می‌دهد. مدیریت این تب‌ها شامل استفاده از داروهای ضدالتهابی، شربت کوریزان، کورتیکواستروئیدها و داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی است. اگر برای‌تان سوال است که شربت کوریزان برای چیست، برای دریافت اطلاعات و مشخصات کامل این دارو، به صفحه این مقاله مراجعه کنید. 

مصرف برخی داروها؛ علت قطع نشدن تب بعد از مصرف آنتی بیوتیک

برخی داروها عوارض جانبی نظیر تب دارند؛ این پدیده زمانی رخ می‌دهد که یک دارو باعث افزایش دمای بدن بدون وجود عفونت یا علت قابل‌شناسایی دیگر شود. از‌این‌رو مصرف برخی داروها نظیر آنتی‌بیوتیک‌ها و حتی بهترین قرص برای سرماخوردگی را می‌توان علت قطع نشدن تب در کودکان به شمار آورد. داروهای رایج تب اطفال عبارت‌اند از: 

• پنی‌سیلین‌ها
• سولفونامیدها
• وانکومایسین
• فنی‌توئین
• کاربامازپین
• آمیودارون
• آلوپورینول
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)

در‌صورت مصرف این داروها، تب معمولاً ۷ تا ۱۰ روز پس از شروع دارو آغاز می‌شود، اگرچه این مدت ممکن است متفاوت باشد. در بیشتر موارد، تب طی ۴۸ تا ۷۲ ساعت پس از قطع داروی مسبب برطرف می‌شود. تشخیص و مدیریت سریع توسط پزشک، از مداخلات غیر‌ضروری جلوگیری کرده و ایمنی بیمار را تضمین می‌کند.

تضمین سلامت و بهبود تب کودک با مراجعه به‌موقع به پزشک 

تب در کودکان یک واکنش طبیعی بدن به عوامل مختلفی مانند عفونت‌ها، بیماری‌های التهابی و مصرف برخی داروهاست. هرچند بسیاری از موارد تب، گذرا و بی‌خطر هستند، اما علت قطع نشدن تب در کودکان ممکن است نشان‌دهنده بیماری‌های جدی‌تر باشد که نیاز به بررسی دقیق دارند. از جمله تب بیش از ۵ روز در کودکان یا تب‌های مکرر که ممکن است به عفونت‌های باکتریایی، بیماری‌های خودایمنی یا مشکلات سیستم ایمنی مرتبط باشد.

مراجعه به پزشک برای تشخیص علت اصلی و درمان تب کودک بسیار مهم است، به‌ویژه اگر علائمی مانند بی‌حالی، تنگی نفس، یا عدم پاسخ به درمان مشاهده شود. استفاده از راهکارهای درمانی موثر و رعایت نکات پیشگیرانه، سلامت و بهبود کودکان را تضمین می‌کند.